Crito

Socrates ကို လူငယ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးတဲ့အမႈနဲ႔ (corrupting the youth and impiety) ေအသင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုိင္းကလူေတြက ေသဒဏ္စီရင္ဖုိ႔ ဖမ္းခ်ဳပ္ထားတုန္းမွာ သူ႔ကိုေလးစားတဲ့ Crito ဆုိတဲ့ လူက ေထာင္ထဲမွာလာေတြ႔တယ္။ သူတုိ႔ႏွစ္ေယာက္ အခ်ီအခ် စကားေျပာခန္းဟာ ေနာက္ပုိင္း social contract သီအုိရီေတြရဲ ့ေရွ ့ေျပးလုိ႔ တခ်ဳိ ့က interpret လုပ္ၾကတယ္။ အဂၤလိပ္လုိ ဖတ္ခ်င္၊ ဖတ္ႏုိင္သူမ်ားအတြက္ လင့္က ဒီမွာပါ။

http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1023145

ပုံမွန္ဆုိ ဘာသာျပန္တဲ့အလုပ္ကုိ ပ်င္းဖုိ႔ေကာင္းလို႔ မလုပ္ခ်င္ဖူး။ Crito က တုိလည္းတုိတယ္။ ထိလည္းထိတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ဘာသာျပန္ၾကည့္လုိက္တယ္။ စုစုေပါင္းမွ စာမ်က္ႏွာ ဆယ္မ်က္ႏွာေလာက္ရွိတယ္။

Socrates: ‘ဟာ Crito၊ ဘာလုိ႔ ဒီအခ်ိန္ႀကီးလာတာလဲ။ မေစာလြန္းဘူးလား။’

Croto: ‘ေစာေတာ့ေစာတာေပါ့။’

Socrates: ‘ေစာဆုိ ခုဘယ္အခ်ိန္ရွိပလဲ။’

Crito: ‘အာရုဏ္တက္ခါနီးၿပီ။’

Socrates: ‘အေစာင့္က မင္းကို ေပး၀င္တာ အံ့အားသင့္ေရာ။’

Crito: ‘က်ဳပ္လည္း ဒီခဏခဏ ေရာက္ေနေတာ့ အေစာင့္နဲ႔က မ်က္မွန္းတန္းမိေနၿပီ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ က်ဳပ္ကသူ႔ကို တခုခုလုပ္ထားေပးေသးတယ္ေလ။’(I’ve done him a good turn.)

Socrates: ‘ငါ့အခန္း၀ မင္းခုမွေရာက္တာလား။ ဒါမွမဟုတ္ ေစာေစာထဲက ေရာက္ေနတာလား။’

Crito: ‘ခပ္ေစာေစာထဲက’

Socrates: ‘ဟင္ ဒါျဖင့္ရင္ ေရာက္ေရာက္ခ်င္းမႏႈိးဘဲ ငါအိပ္ေနတာကို ထုိင္ၾကည့္ေနတာေပါ့’

Crito: ‘မဟုတ္ဖူး Socrates။ ခင္ဗ်ား စိတ္ခ်လက္ခ် အိပ္ေပ်ာ္ေနတာကို  ေငးၾကည့္ၿပီး တခါတခါ က်ဳပ္ကုိယ္တုိင္ပဲ စိတ္ဆင္းရဲ ကုိယ္ဆင္းရဲမျဖစ္ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္လုိက္ပါေတာ့လားလို႔႔ စိတ္ထဲျဖစ္မိတယ္။ ခင္ဗ်ား ေအးေအးေဆးေဆး အိပ္လုိ႔ရေအာင္ တမင္သက္သက္ မႏႈိးဘဲေနတာ။ ခင္ဗ်ားဘ၀တေလ်ွာက္လုံးမွာ ျပဳမူလုပ္ကုိင္ခဲ့ပုံေတြကို က်ဳပ္ျပန္ေတြးၾကည့္ၿပီး ခင္ဗ်ားဟာ အင္မတန္မွ ကံေကာင္း(fortunate)ပါလားဆိုတာ အရင္ကလည္း ခဏခဏ စဥ္းစားမိတယ္။ ခုလည္းၾကည့္။ ၾကမၼာဆုိး၀င္တာေတာင္ ခင္ဗ်ားဟာ ေအးေအးေဆးေဆး တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္နဲ႔ ႀကံ့ႀကံ့ခံေနႏုိင္တာ ခင္ဗ်ားကိုေလးစား အံ့အားသင့္မိတယ္။

Socrates: ‘ဒါကေတာ့ Crito ေရ၊ ငါလည္း ေသရမဲ့အရြယ္ေရာက္ေနၿပီ။ ဒီအသက္အရြယ္ ေရာက္လို႔မွ ေဒါသထြက္ေနလုိ႔လည္း မသင့္ပါဘူး။ (it would be out of tune … to be angry)’

Crito: ‘ဒါေပမယ့္လည္း Socrates ရယ္ တခ်ဳိ ့ခင္ဗ်ားအသက္အရြယ္ေရာက္ၿပီး ခုလုိ ၾကမၼာဆိုးမ်ဳိးနဲ႔ ႀကဳံရတာေတြရွိတာပဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း အသက္အရြယ္ေၾကာင့္ ေဒါသမထြက္ဘဲေနတာမ်ဳိး မရိွၾကဘူး။’

Socrates: ‘မင္းေျပာတာ မွန္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ဘာ့ေၾကာင့္ အေစာႀကီးေရာက္လာတာလဲ။’

Crito: ‘ေျပာရရင္ေတာ့ က်ဳပ္မွာ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္စရာ သတင္း (troubling news) ပါလာတယ္ Socrates။ ၾကည့္ရတာ ခင္ဗ်ားအတြက္ေတာ့ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္စရာ ဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္မယ္။ က်ဳပ္နဲ႔ ခင္ဗ်ားမိတ္ေဆြေတြအားလုံး အတြက္ေတာ့ အေတာ္ႀကီးကို စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္စရာသတင္းပဲ။ ဒီသတင္းေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္အခံရဆုံးထဲမွာ က်ဳပ္လည္းပါတယ္ဗ်ာ။’

Socrates: ‘ဘာသတင္းလဲ။ Delos က သေဘၤာေရာက္လာၿပီလား။ (Delos ကေန ဘာသာေရး မစ္ရွစ္အဖြဲ႔တခု ျပန္မလာေသးတဲ့အတြက္ Socrates ကို ေသဒဏ္မစီရင္ႏုိင္ေသးဘဲ အမႈစကတည္းကေန သူ႔ကိုဖမ္းထားတာ တလရွိသြားၿပီ။) ဒီေတာ့ ငါေသရေတာ့မွာလား။’

Crito: ‘သေဘၤာမဆုိက္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ Sounion ကလာတဲ့လူေတြ အေျပာကိုေထာက္ရင္ ဒီေန႔ဆုိက္မဲ့ပုံပဲ။ ဒီေတာ့ သေဘၤာက ဒီေန႔ဆုိက္ေတာ့မွာ ေသခ်ာသေလာက္ပဲ။ ဒီလုိဆုိရင္ ခင္ဗ်ားရဲ ႔ဘ၀လည္း မနက္ဖန္ဆုိ အဆုံးသတ္ၿပီ Socrates.’

Socrates: ‘May it be for the best, Crito’ ေကာင္းဖို႔ျဖစ္လာတယ္ပဲ သေဘာထားေပါ့ Crito ရယ္။ နတ္ဘုရားေတြလည္း ေက်နပ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ရွိပါေစေတာ့။ ငါ့အထင္ေတာ့ သေဘၤာ ဒီေန႔မဆုိက္ဘူးထင္တယ္။’

Crito: ‘ဘယ္လုိလုပ္သိလဲ။’

Socrates: ‘ငါေျပာျပမယ္။ သေဘၤာဆုိက္ၿပီး ေနာက္တရက္မွာ ငါေသရမယ္။’

Croto: ‘ခုကိစၥမွာ သက္ဆုိင္ရာ ပုဂၢိဳလ္ေတြလည္း ဒီအတုိင္းေျပာေနတာပဲ။’

Socrates: ‘အဲဒါဆုိရင္ သေဘၤာက ဒီေန႔မဆုိက္ဘူး၊ မနက္ဖန္မွ ဆုိက္လိမ့္မယ္ထင္တယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္ေျပာႏုိင္လဲဆုိေတာ့ ေစာေစာေလးကပဲ မက္တဲ့အိပ္မက္ထဲမွာ ဒါကိုငါသိလုိက္ရတယ္။ ဒီေတာ့ မင္းငါ့ကုိ ေစာေစာမႏႈိးလုိက္တာ ခပ္ေကာင္းေကာင္းရယ္။’

Crito: ‘ဘာအိပ္မက္တုန္း။’

Socrates: ‘အိပ္မက္ထဲမွာ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ရယ္ ၀တ္ေကာင္းစားလွ၀တ္ၿပီး ငါ့ဆီေရာက္လာတယ္။ ၿပီးေတာ့ ‘Socrates ဒီေန႔ကေန တတိယေျမာက္ေန႔မွာ သင္ေျမဆီၾသဇာေကာင္းတဲ့ Phthia ကိုေရာက္လိမ့္မယ္။’ ဆုိၿပီးေျပာတယ္။

Crito: ‘ထူးဆန္းလုိက္တဲ့ အိပ္မက္ပဲ Socrates။’

Socrates: ‘ၾကည့္ရတာ ငါ့အတြက္ေတာ့ ရွင္းေနတာပဲ Crito’ (Obvious as it appears to me လုိ႔ေျပာတယ္။ သူ႔အတြက္ မထူးဆန္းဖူး။ သူဟာေသရင္ ေကာင္းရာမြန္ရာကို ေရာက္မွာ မထူးဆန္းဖူးလို႔ Socrates ကေျပာခ်င္တယ္လုိ႔ အဓိပၸါယ္ေကာက္တယ္။)

Crito: ‘ရွင္းေနတာျဖစ္ခ်င္လည္း ျဖစ္မွာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ Socrates က်ဳပ္ေျပာတာ နားေထာင္ၿပီး အသက္ေဘးကလြတ္ေအာင္လုပ္ပါ။ ခင္ဗ်ားေသရင္ misfortune ကံၾကမၼာဆုိးက တခုတင္ကမွာမဟုတ္ဖူး။ ခင္ဗ်ားလို ဘယ္မွာမွ လုိက္ရွာလုိ႔ရမွာမဟုတ္တဲ့ မိတ္ေဆြတေယာက္နဲ႔ ေကြကြင္းရတဲ့ ကံၾကမၼာဆုိးအျပင္မွာ ခင္ဗ်ားကိုေရာ က်ဳပ္ကိုပါ ေကာင္းေကာင္းမသိတဲ့လူေတြက က်ဳပ္ဟာ ခင္ဗ်ားကို ပုိက္ဆံအကုန္ခံၿပီး ကယ္လုိ႔ ရလ်က္နဲ႔ ကယ္ဖုိ႔ အေရးမစုိက္ဖူးလုိ႔ ထင္ၾကလိမ့္မယ္။ ကုိယ့္မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းထက္ ပုိက္ဆံကုိ တန္ဖုိးထားတယ္လုိ႔ အေျပာခံရတာထက္ ရွက္စရာေကာင္းတာ ဘာရွိဦးမလဲ Socrates။ ဘာလို႔ဆုိ က်ဳပ္တုိ႔က ခင္ဗ်ားကို ေထာင္ကေနထြက္ေျပးဖို႔ တုိက္တြန္းေနေပမဲ့ ခင္ဗ်ားကိုယ္တုိင္က ထြက္မေျပးခ်င္တာကို အေတာ္မ်ားမ်ားက သိၾကမွာ မဟုတ္ဖူး။’

Socrates: ‘ေနပါဦး Crtio။ သူမ်ားေတြရဲ ႔ထင္ျမင္ခ်က္ေတြကို ဘာ့ေၾကာင့္မ်ား သိပ္ဂရုစိုက္ေနသင့္လဲ။ ဒုိ႔ အဓိက ဂရုစုိက္သင့္တဲ့လူေတြ အေကာင္းဆုံးဆုိတဲ့လူေတြ (The best people, who are more deserving of our attention) ကေတာ့ ခုကိစၥကို ခုမင္းတုိ႔ငါတုိ႔ေတြ႔တဲ့အတုိင္း ကုိင္တြယ္စီရင္သြားတယ္လုိ႔ ယုံၾကမွာပဲ။’ (that the matter was handled in just the way it was ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္လုိက္တာ။)

Crito: ‘ဒါေပမယ့္ Socrates လူအမ်ားရဲ ့ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ကို ေစာင့္ၾကည့္ရမွာ ခင္ဗ်ားလည္း သေဘာေပါက္မွာပဲ။ ခုျဖစ္ေနတာက ဒီလူအမ်ားက မေကာင္းမႈ အေသးအမႊားေလးေလာက္ကို က်ဳးလြန္ႏုိင္တာ မဟုတ္ဖူး။ တေယာက္ေယာက္က မတရားလုပ္ႀကံ အမႈဆင္ခံရတဲ့အခါမွာ တကယ့္အႀကီးဆုံး မေကာင္းမႈႀကီးတခုကိုပါ က်ဴးလြန္ႏုိင္တယ္ဆုိတာ ခုကိစၥမွာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေတြ႔ရတာပဲ Socrates.’ 

More later…